Samenvatting
De bezetting als dagelijkse realiteit was ook voor het chique Genootschap Amstelodamum veel complexer dan het zwart-witte beeld dat uit veel publicaties over de Tweede Wereldoorlog naar voren komt. In het boek ‘Voorzichtig manoeuvreren’. De bezettingsgeschiedenis van het Genootschap Amstelodamum 1940-1945 komt die dagelijkse realiteit heel dichtbij. Dat is te danken aan de even invoelende als kritische tekst, de deels nooit eerder gepubliceerde foto’s en de originele oorlogskroniek uit 1948, die als facsimile is opgenomen. Verdient de manier waarop Amstelodamum de oorlog is doorgekomen de lovende woorden die koningin Wilhelmina in 1946 aan Amsterdam toekende: ‘heldhaftig, vastberaden, barmhartig’? Het cynische, korte antwoord luidt: natuurlijk niet. Evenmin als de stad zelf overigens. Een meer genuanceerd antwoord is dat het bestuur van het Genootschap steeds heeft geprobeerd zo zorgvuldig mogelijk te handelen. Voorzichtigheid was en bleef de leidraad, ook toen na enkele jaren de ‘tweegezichtenhouding’ bepalend werd: naar buiten toe volgzaam, achter de schermen waar mogelijk ongehoorzaam aan de bezetter.
De Tweede Wereldoorlog was voor Nederland niet alleen een oorlog, maar vooral ook een jarenlange bezetting. In de jaren na 1940 werd het Nederlandse Jodendom grotendeels vernietigd en aan talloos velen onherstelbaar leed toegebracht. Ook 75 jaar later, bij de viering van een bevrijding die alleen de oudste generaties zich nog herinneren, zijn de wonden die toen werden geslagen nog altijd niet geheeld. Zeker niet in Amsterdam, een stad die het bijzonder zwaar te verduren kreeg. Anders dan in Rotterdam was het hier geen bombardement dat de diepste sporen trok, maar de Jodenvervolging. Een van de toonaangevende verenigingen in de hoofdstad was in die tijd het in 1900 opgerichte historische Genootschap Amstelodamum. Met de liefde voor het historische Amsterdam als bindmiddel bekommerden zo’n duizend Amsterdammers van naam en faam – onder wie vele Joden – zich ook na de inval van de Duitsers in woord en geschrift om het welzijn van hun stad. Met Voorzichtig manoeuvreren legt oudvoorzitter Willem van Bennekom getuigenis en verantwoording af van de manier waarop het toenmalige bestuur van Amstelodamum geprobeerd heeft de nazi’s en hun helpers het hoofd te bieden. Uitvoerig gedocumenteerd en met deels nog niet gepubliceerde foto’s biedt deze uitgave een scherpe kijk op een tijd waaraan de herinnering langzamerhand dreigt te vervagen. De in het boek opgenomen herdruk van de kroniek die Amstelodamum in de oorlogsjaren bijhield – een verslag van dag tot dag van kleine en grote, soms gruwelijke gebeurtenissen – draagt daaraan sterk bij.
Thuiswinkel Waarborg