Naer de rechte conste der geometrie

Vijf eeuwen landmeetkundige activiteiten langs de middeleeuwse Maas in de Biesbosch

Jan Blaas & Leen Rietveld • Boek • hardback

• Samenvatting
  Door de eeuwen heen hebben landmeters prachtige kaarten gemaakt van de Biesbosch en omgeving. Weinigen zullen beseffen dat aan zo’n kaart een meting ten grondslag ligt. In 1938 schrijft jhr. dr. Th. van Rheineck Leyssius “Het is eenigszins verwonderlijk, dat onze moderne cartographen van de gegevens der raaiingen geen gebruik hebben gemaakt. Zelfs Hingman, die er ettelijke publiceert, blijkt deze niet te hebben berekend”.
  Twee landmeters beschouwen vanuit hun vakgebied alle landmeetkundige activiteiten die zich in het verleden hebben afgespeeld rond de oude loop van de Maas in de Biesbosch. In dit boek hun verslag, alles naer de rechte conste der geometrie.
• Productinformatie
  Binding : Hardback
  Distributievorm : Boek (print, druk)
  Formaat : 210mm x 297mm
  Aantal pagina's : 236
  Uitgeverij : Eigen uitgave
  ISBN : 9789463451901
  Datum publicatie : 08-2017
  
• Inhoudsopgave
  7 Voorwoord
  
  11 1. Historisch kader, Leen Rietveld
  
  2. Vijf eeuwen landmeetkundige activiteiten langs de oude Maas
  in de Biesbosch, Leen Rietveld
  15 2.1 Inleiding
  15 2.2 Landmeten en landmeters in de 16e tot en met de 19e eeuw
  19 2.3 Vijf eeuwen landmeetkundige activiteiten
  19 2.3.1 Gegevens voor 1560
  23 2.3.2 Metingen en kaarten van 1560
  27 2.3.3 Metingen en kaarten na 1560
  40 2.4 Samenvatting
  
  3. Naer de rechte conste der geometrie, een analyse van metingen
  en kaarten, Jan Blaas
  43 3.1 Inleiding
  45 3.2 Analyse van metingen en kaarten
  45 3.2.1 Overzicht van meetresultaten
  47 3.2.2 Analyse van de metingen
  65 3.2.3 Samenvatting
  73 3.3 Analyse van kaarten
  119 3.4 Besluit
  
  120 Literatuurlijst
  
  121 Bijlagen: verbalen en andere stukken
  
  122 1.Registratie van aanspraken op aanwassen, 1519
  124 2.Visserijrechten, 1535
  126 3.Drie brieven met voorstellen voor een zoektocht naar de loop van de Maas, 1552
  128 4.Verslag van een zoektocht naar de loop van de Maas, 1552
  130 5.Maatregelen tegen het stukvaren van netten, 1554
  131 6.Afspraak om over te gaan tot designatie van de oude loop van de Maas, 1560
  133 7.Instructie voor de landmeter en lijst met bijlagen m.b.t. het verbaal van 1560
  136 8.Verbaal waarin meting van Pieter Sluijter en Cornelis Pieters, 1560
  160 9.Uitspraak van de Hertogin van Parma aangaande de limiet scheiding, 1561
  166 10.Brief over het zinken van stenen en aanleg van een sluis tussen H. en L. Zwaluwe, aug. 1563
  167 11.Brief over het zinken van stenen, sept 1563
  168 12.Brief over het zinken van stenen, sept. 1563
  169 13.Problemen rond de Elssteek, okt. 1563
  171 14.Verbaal van het leggen van de molenstenen, 1564
  173 15.Problemen rond de Cornelis Jan Noordensteek, 1618
  175 16.Beschrijving van landerijen en visserijen, 1620
  181 17.Verbaal van landmeter Dou over de reconstructie van paal 11, 1632
  183 18.Onenigheid in het gebied tussen de bakens 6 en 10, 1641
  196 19.Verbaal van de landmeters Klein en Van der Linden, 1757
  211 20.Diverse stukken betreffende het recht op aanwassen onder Twintighoeven, 1758
  223 21.Reconstructie van het 1e en 2e bolbaken, 1781
  227 22.Verbaal van landmeter Van Eck c.s., 1806
  233 23.Vaststelling gemeentegrens, 1820
• Reviews (7,8 uit 2 reviews)
  Wil je meer weten over hoe reviews worden verzameld? Lees onze uitleg hier.

  
  

  27-02-2019
  Voor Biesboschonderzoek van groot belang.
  K.A.H.W. Leenders (Noordbrabants Historisch Jaarboek 35 (2018) 211-212.) In de late dertiende eeuw kwam de Grote of Zuid- Hollandse Waard tot stand: een groot interregionaal waterschap ruwweg tussen Dordrecht, Lage Zwaluwe, Geertruidenberg, Heusden en Woudrichem. De rivier de Maas werd daarin tot het centrale boezemwater. In de Sint-Elisabethsvloed van 1421 ging de Grote Waard alweer ten onder. Het westelijke deel werd tot een gebied dat bij vloed helemaal blank stond maar bij eb deels droogviel. De Maas verloor daarin haar functie en slibde dicht. Vanuit Werkendam vormde het sediment dat de Merwede (met daarin het Maaswater) aanvoerde een binnen delta die uiteindelijk uitgroeide tot de Biesbosch. In dit geleidelijk veranderende overstromingsgebied bleef de verdwenen loop van de middeleeuwse Maas de grens tussen allerlei rechten, vooral die van de graaf van Holland aan de noordkant en de Nassaus als ambachtsheren van Geertruidenberg en een rij verdronken dorpen aan de zuidzijde. Die rechten betroffen eerst vooral de visserij, later ook het eigendom van opslibbende gronden. Maar, helaas, de Maas was niet meer zichtbaar! In de zestiende eeuw en ook daarna is keer op keer geprobeerd de plaats van de Maas en dus van de grens tussen beide partijen in het modderige terrein terug te vinden en te markeren met blijvende merktekens: bolbakens die voor schepen en vissers zichtbaar waren en molenstenen waarvan gehoopt werd dat ze niet zouden wegspoelen. Het terugvinden van die molenstenen is voor Biesboschhistorici echt een sport geworden. Het boek van Jan Blaas en Leen Rietveld gaat in op een aspect van deze acties dat door zijn specialistisch karakter voor amateur- en beroepshistorici meestal ontoegankelijk is: de landmeetkunde. Beide auteurs komen uit dat vak en gebruiken hun vakkennis om de landmetersaantekeningen op de vele oude kaarten en ook de achterliggende meetverslagen te analyseren. Zo reconstrueren ze het landmeetwerk naar moderne termen. Al doende vinden ze ook oude fouten in het meetwerk. Nadrukkelijk beperken zij zich tot het landmeetwerk: dat is hun vak en dat wordt elders nooit op zijn meetkundige merites behandeld. De talrijke andere aspecten die bij de geschiedenis van een zo ingrijpend veranderend gebied aan de orde zouden kunnen komen, blijven dus onbesproken. Dit is een landmetersboek. Het boek bestaat uit twee delen: de eerste helft is het verslag van het onderzoek van Blaas en Rietveld, de tweede helft bestaat uit de publicatie van 23 relevante teksten uit de periode 1591-1820. Deels zijn dat teksten waar vaak naar verwezen wordt en waarvan hier de volledige transcriptie staat afgedrukt. Het onderzoeksverslag bestaat uit de bespreking van de afzonderlijke landmetingen rond de elf knikpunten in de veronderstelde loop van de Maas: hoe heeft men gemeten, wat was het resultaat en hoe nauwkeurig was dat? Ook bevat het een overzicht van de relevante kaarten die zo groot als het boekformaat toelaat gereproduceerd worden, met daarbij de volledige transcriptie van de teksten in de cartouches op die kaarten, waar nodig verwijzing naar een eerdere kaart die als uitgangspunt werd genomen en een meetkundige beoordeling die vooral op het meetwerk aan de Maas toegespitst is. Het boek is voor het Biesboschonderzoek juist door zijn meetkundig specialisme van groot belang: dit aspect is voor andere auteurs meestal ontoegankelijk. Nu is het nauwkeurig uitgezocht en netjes gepubliceerd.
  
  

  
  Geplaatst door K.A.H.W. Leenders
  Waardeert het boek met een 7.5 uit 10

  ---

  
  

  21-11-2017
  Een monument voor de landmeter
  Beide auteurrs hebben met dit gedegen boek een monument opgericht voor de landmeter, die in moeilijke omstandigheden een prachtige staaltje werk hebben geleverd. De in de bijlagen getranscribeerde docenten bieden een prachtige mogelijkheid tot verdere studie over de geschiedenis van de Zuythollandsche Waert en het vele werk dat daar door landmeters en hun assistenten en varende rechters is gedaan. Vele geschillen ontaardden in vroegere tijden al snel tot wapengekletter. Door het werk van landmeters is "menighe saeck profytelick in der minne geschickt".
  
  

  
  Geplaatst door Cornelis Hagen
  Waardeert het boek met een 8 uit 10