€ 24,95

Fragment
Fragment
ePUB ebook

niet beschikbaar

PDF ebook

niet beschikbaar

Dirck Vijgh (1531-1615)

Schetsen uit het leven van de ambtman van Nederbetuwe

Dr. P.D. Spies • Boek • paperback

  • Samenvatting
    Dit boek is ook te koop in een hardcoverversie voor € 32,00

    Dit boek is een studie naar het leven en werk van Dirck Vijgh, ambtman, richter en dijkgraaf in de Nederbetuwe, schout en richter van Tiel en Zandwijk, kapitein en gouverneur te Tiel, voorstander van de gereformeerde religie. Hij leefde in de jaren 1531-1615 en maakte daardoor zowel de tijd mee van de geloofsvervolgingen van Spaans-roomse zijde als het begin van de Opstand en de eerste helft van de zogenoemde Tachtigjarige Oorlog in de Nederlanden. De betekenis van Dirck Vijgh in diens functioneren kan moeilijk worden onderschat. Dit boek is geen biografie, want dan zou het enkele duizenden bladzijden hebben geteld. Reden om door middel van een aantal schetsen in een tiental hoofdstukken de belangrijkste punten uit het leven en werken van Dirck Vijgh te beschrijven. Zo komen respectievelijk aan de orde zijn persoonlijk en familieleven, de historische context waarin hij leefde, de problemen in de eerste periode van zijn leven en functioneren, zijn overgang naar de prins van Oranje, het proces rond het Huis van Zoelen, de militaire toestanden en zijn functioneren als militair in de Nederbetuwe en daarbuiten, zijn werken als ambtman, richter en dijkgraaf, zijn betekenis voor de opbouw van de gereformeerde kerk, enkele processen op zijn oude dag en tenslotte zijn levenseinde. Wat in deze studie wat onderbelicht blijft, is een aantal zaken die hij voor de stad Tiel heeft gedaan als schout en richter. Dat is een bewuste keuze om het boek niet al te groot te maken, maar de belangrijkste zaken betreffende Tiel komen wel aan de orde. Ook is er een hoofdstuk opgenomen over wat en door wie er al over Dirck Vijgh is geschreven. Dit boek is voornamelijk gebaseerd op originele bronnen, waarvan de transcripties zijn uitgegeven in de delen 33-37 van de Serie Gerichtelijke Transcripties Nederbetuwe.
    Het boek is voorzien van illustraties, bevat een naamregister en verduidelijkende voetnoten..

    Dr. Peter Dirk Spies (Amersfoort, 1955) promoveerde in 2017 aan de Theologische Universiteit te Apeldoorn op de studie: De classis van Tiel 1579-1816. De gereformeerde kerk in de Nederbetuwe in het spanningsveld van politieke machten en maatschappelijke veranderingen. Hij is onder andere werkzaam geweest als hoofd van een afdeling archief, bibliotheek en documentatie, als theoloog binnen de Nederlandse Hervormde Kerk en als jurist in bestuursrechtelijke zaken. Daartoe volgde hij enkele archiefopleidingen en bekwaamde zich in bestuursrecht en paleografie. Zijn onderzoeksgebied en specialisatie betreft bijzonder de kerkelijke, rechtelijke en politieke ontwikkelingen binnen het voormalig Hertogdom Gelre.
  • Productinformatie
    Binding : Paperback
    Distributievorm : Boek (print, druk)
    Formaat : 170mm x 240mm
    Aantal pagina's : 392
    Uitgeverij : Dr. P.D. Spies (druk Pumbo)
    ISBN : 9789464063875
    Datum publicatie : 11-2020
  • Inhoudsopgave
    Inhoudsopgave.

    Inleiding 3

    Afkortingen 5

    1. Biografische schetsen 11
    Oorspong van de familie Vijgh - Rond de geboorte van Dirck - Iets over de jeugd van Dirck - De eerste officiële functies - Ontwikkelingen en problemen - Dirks eerste relatie en oudste zoon - Het eerste huwelijk van Dirck - Een wettige kinderschaar - De bijvrouw van Dirck - De kinderen van de bijvrouw - Dircks tweede huwelijk - Nog een wettige kinderschaar - Even bijkomen - Vervolg van de biografische schetsen - Enige karakteristieken van Dirck - Epiloog als leeswijzer.

    2. Historische beschrijvingen met pen en dikke duim 41
    Inleidend stukje - Te algemene geschiedschrijving - Al dan niet historische beschrijvingen - Regionale geschiedschrijving - De titel "Koning van Tiel" is baarlijke nonsens - Epiloogje.

    3. Historische context Hertogdom Gelre en Graafschap Zutphen 50
    Inleidend - Het zelfstandige Hertogdom Gelre tot 1543 - Het Verdrag en Tractaat van Venlo in 1543 - Nieuwe opbouw van Gelre en Zutphen - Nieuwe ontwikkelingen en problemen - Vervolging en Opstand- Beeldenstormen en terreurbewind - Gemiste kansen voor het verzet - De opstand en oorlog in Gelderland en de Nederbetuwe - Chaotische oorlogsvoering - De bevolking lijdt onder al het geweld - De Gelderse volksaard - Gebiedsindeling van Gelre en Zutphen - Besluit en overgang.

    4. Een wat moeizame start (1531-1567) 71
    Even opfrissen - Een onverwachte arrestatie - Intermezzo - De eerste aanklacht - De tweede en eigenlijke aanklacht - Het vervolg van de zaak tegen Dirck - De zaak gaat hogerop naar de koning - Het oordeel van de koning van Spanje - De uitvoering van de gratieverlening- Het treurig einde van Herman van Leeuwen - Dirck en zijn familie weer even in beeld - Dirck mag zijn vader niet opvolgen als ambtman - Een tijdelijk legertje in Tiel - De secretaris Henricus Stoir ernstig bedreigd- Dirck wordt erin betrokken- Dirck knijpt ertussenuit- Tussenbalans.

    5. Over naar de Prins van Oranje (1567-1577) 96
    Opstandige pogingen- Bloedige terreur en vervolgingen - De Staten van Gelderland en de Vijghen in een spagaat - De familie Vijgh in de problemen - De vervolgingen gaan door- Dirck ontspringt de dans - Dirck met zijn broers en zussen als rebellen - De Opstand begint door te breken - Ambtman Claes Vijgh in een lastig parket- Dirck in dienst van Willem van Oranje - Fantasie en werkelijkheid rond Dirck in de jaren 1574-1575 - Van tijdelijke vrede naar baarlijke nonsens - Hoe het Claes Vijgh verder verging - De andere Vijghen ook bij Oranje - Uitleidend stukje.

    6. Processen rond het Huis van Zoelen (1569-1579) 123
    Even tijd voor wat anders - Een erfenis geeft altijd problemen - Een ingewikkelde familie - Een beetje inzicht in het leenrecht - De erfenis van Joost van Rossem - De strijdende partijen onder de loep - Het begin is al beroerd genoeg - Een dwarse weduwe en een kwaadwillige broer - Een opmerkelijk vervolg - Heijlwich van Rossem als leenopvolgster - Margaretha van Voorst zet zwammend de aanval in - Het Hof glijdt uit de bocht - Een korte beoordeling van het verhaal - Een uitstapje naar de uiterwaarden - Dirck gaat in de aanval - De zaken beginnen te escaleren - Het neerdingen, opdingen of schrikken van een gerichtsbank - Het Hof komt verder in de problemen - Dirck slaat stevig terug - Dirck Vijgh en Claes van Gendt in de aanval - Het Hof wordt door Alva hard op de vingers getikt - Het Hof steekt de kop in het zand - De processen gaan langzaam voort - Het Huis van Zoelen wisselt van eigenaar- Het Hof begint aan een hopeloze actie - Het aparte verbaal van Dionys van der Wesenhage - Dionys schiet helemaal niets op - Even pauze - De samenzwering loopt spaak - Het Huis van Zoelen gaat in de brand - Frederick van Voorst wint en krijgt niets - Het Hof en de Vijghen veranderen niet van inzicht - De laatste wanhopige poging van Reijner en Margaretha - Epiloog.

    7. Militaire toestanden in de Nederbetuwe (1578-1615) 170
    Een stukje algemene geschiedenis herhaald - Een stukje Gelderse geschiedenis - Enkele militaire ontwikkelingen in de Nederbetuwe - Dirck gaat verder met zijn militaire taken - Problemen met inkwartieringen en betalingen - Dircks gevangenneming en de ontstane paniek - Dirck ontsnapt zelf maar uit zijn gevangenschap - Dirck contra Jan Philips van Hohensaxen - De problemen worden niet opgelost - Willem van Oranje grijpt weer in - Overgang is nog geen landverraad - Plannen om Dirck over te halen - Dircks situatie en de geschetste voorwaarden - Voorlopige conclusie raakt Dirck niet - Maarten Schenck doet een poging - Er is sprake van een uitgebreid complot - Het verraad van Hattem - Een monnik "zingt" op de pijnbank - De monnik blijft maar "zingen" - Er is geen spoor van verraad door Dirck - Landschrijver Henricus Stoir verdacht en ontslagen - De militaire overlast neemt alleen maar toe - Over geld, schepen en veel overlast - Dirck probeert de boel wat te redden - Chaos, verraad en uitputting is het meest normaal - Opstand binnen de opstandige Oorlog - Na de moord op Willem van Oranje gaat men gewoon door - Nijmegen valt ende rest blijft chaotisch - Dirck trekt kennelijk problemen aan - Engelse hulptroepen veroorzaken enkel ellende - Over de scherprichter en vrijgeleides - Een roerige overgangsperiode - Dirck in en uit de clinch met de Staten-Generaal - Maurits van Nassau aan het Gelderse roer - Het is voor iedereen wel even wennen - De vijand is nog niet verslagen en roert zich - Over oorlogsschepen en de aanpak van vijanden - Dircks verhouding met het Hof wordt tijdelijk wat beter - Vier kwakkeljaren met veel ellende - De vijand blijft lastig en de buren ook - Dirck en zijn soldaten gaan door - Struikelend en strompelend naar het Bestand van 1609 - En soms zat het ook wel eens mee - Geld en troepen blijft een probleem - Geen rust of vrede in de Betuwe - De verdingen zijn nogal hardnekkig - Epi-loog.

    8. Werken als ambtman, richter en dijkgraaf (1578-1615) 255
    Reprise en proloog - Grondslag en inhoud van het ambtmanschap - Tal van functionarissen bij het Ambt van Nederbetuwe - De Nederbetuwe is bestuurlijk erg gecompliceerd - Ambtshuizen en ambtmanshuis in de Nederbetuwe - Dirck begint een beetje apart als ambtman - Dirck wordt gelijk in het diepe gegooid - Het Hof werkt mee en tegen - Problemen met de Bemmelse dijken - Op rechtsgebied eerst een erg rommelige tijd - Iets over gerichtelijke procedures en rare fratsen - Van alles en nog wat op rechtsgebied - Nog een poosje van de hak op de tak - Een onverwacht probleem raakt de functies van Dirck - Dirck eindelijk officieel aangesteld - Iets over remissies, zwoenen en composities - Problemen en misbruik van macht bij remissie - Voortdurende bemoeienis door het Hof in gerichtszaken - Het probleem van de ongeheerde dijken - Over een dwarsdijk en dwarse mensen - Epi-loogje.

    9. Voorstander van de gereformeerde religie en opbouw van de kerk (1566-1615) 298
    Reprise en proloog - Iets over de vroege reformatie in Gelderland - Dirck gaat over naar de gereformeerde leer - Dirck stelt de eerste predikant aan in Zoelen - Alle begin is moeilijk - Iets over de kerken, classes en synodes - De kerkelijke opbouw verloopt moeizaam - Veel beroeringen rond de predikanten van Tiel - Dirck moet knokken voor de predikanten van Ingen - Een groot deel gaat tamelijk gewoon - Maar het geld gaat het niet vanzelf - Fabel over Dirck als een gereformeerde inquisiteur - Fabel dat alle roomse pastoors in één keer bekeerd werden - Wirwar in de predikantenlijst van de gemeente Zoelen - Een reislustig predikant even neergestreken in Zoelen - Blijvende problemen rond de geestelijke goederen - Dirck doet niet aan vervolging van roomsen - Reuring rond de predikstoel van Ochten - Henricus Vredaeus in het lastige Avezaath - En toen kwamen ook nog de godsdiensttwisten - Uitleidend stukje.

    10. Een oude dag met hele vreemde processen (1600-1609) 344
    Inleidende paragraaf - De zaak rond het Huis van Wadenoijen - De zaak rond het Huis van Hernen - Dirck maakt er korte metten mee - De mombers van het Huis van Hernen sputteren nog even tegen - Dirck is niet onder de indruk en krijgt gelijk - Het begin van een heel gek proces - Dirck gaat in de fout door te gaan antwoorden - Een heel lang en verdicht repliek van Jorriën van Lennep - Dirck moet eerst even bekomen - Een uiterst bedriegelijke en bizarre ontknoping - De afhandeling loopt tegen problemen aan - Een juridisch gevecht gooit roet in het eten - Een hele gekke afwikkeling van de zaak - Uitleiding.

    11. Het laatste woord 365
    Poging tot samenvatting - Dirck heeft het laatste woord.

    Bronnen, illustraties en literatuur 368

    Naamregister 379
  • Reviews (0 uit 0 reviews)
    Wil je meer weten over hoe reviews worden verzameld? Lees onze uitleg hier.

€ 24,95

niet beschikbaar

niet beschikbaar



3-4 werkdagen
Veilig betalen Logo
14 dagen bedenktermijn
Hoe kan ik bestellen?
Delen 

Fragment

Dircks gevangenneming en de ontstane paniek
In januari 1581 ontstond er een groot probleem binnen het Kwartier van Nijmegen met de bevelhebber van het Overkwartier, Johan Philips van Hohensaxen waarvan diens regiment voor een deel in garnizoen binnen de stad Nijmegen lag. Nu had of veroorzaakte deze bevelhebber en zijn troepen wel meer problemen en vaak ging het over geld en berovingen . Zo kreeg hij in 1581 van de gedeputeerden van de Nadere Unie een assignatie op Gelderland van 15.000 gulden en dat telkens voor een periode van 6 weken, terwijl de hoplieden van zijn regiment klaagden dat de soldaten geen eten hadden en de plattelandsbevolking een dreigende houding aannam . Ook de bevolking van de Nederbetuwe en de stad Tiel werden zwaar belast met allerlei schatpennningen, die ten behoeve van het regiment van de Vrijheer van Hohensaxen moesten worden opgebracht. Nu ontstond er een geschil tussen de ruiters en knechten van deze vrijheer, gelegerd in Nijmegen, met Dirck Vijgh en enkele huislieden over de betaling van gelden. Kennelijk had Dirck dat geweigerd, met als gevolg dat hij door de troepen van ritmeester Derck Vervoort , op last van de Johan Philips van Hohensaxen, werd gevangengenomen. Hij werd vervolgens naar Nijmegen gebracht en aldaar in de woning van Hendrick Mannijs, een raadsheer van de stad, in verzekerde bewaring gesteld. Dat was, zelfs in die tijd, een ongehoorde daad. En inderdaad sloeg alles op tilt. Paniek in de tent.
Zodra het Hof van Gelre en Zutphen op de hoogte werd gesteld van deze zaak, schreven de raadsheren onmiddellijk een brief aan de magistraat van Tiel, dat zij alles in het werk stelden om Dirck zo snel mogelijk weer op vrije voeten te stellen. Er waren daartoe al commissarissen van het Hof afgevaardigd. Maar aangezien het Hof zeer bevreesd was voor de mogelijke gevolgen drongen zij er met klem op aan dat de magistraat alles op alles zou zetten om deze zaak niet te laten ontsporen: "D'wiell wij averst befurchtenn dat het garnisoen tho Tiell durch alsulcke handlunge in einigen onlust muchte geradenn, so were uns seer vlijtich begerenn, dat u ersame samenderhandt die vursorge unnd vlijt anwenden willen, dat die soldaten in offitio gehalden unnd die stat in genen oproer gefuert noch gebracht werden, unnd sich der stat also versekeren dat uut desen ongluck geen andere inconveniënten thot verdruckungh des geliefften vaderlantz erfolgen muchte ".
Twee dagen later schreven de gecommitteerde raadsheren Bartholdt van Gendt en Gerhard Voet aan het Hof, dat zij met zowel de Vrijheer van Hohensaxen als met Dirck Vijgh hadden gesproken over het misverstand tussen de ambtman en de ruiters en knechten over de executie of invordering van de schatpenningen in de Betuwe, en zij waren nogal onthutst. Ook waren zij erg bezorgd over de reactie van het garnizoen te Tiel. Reden te meer om hierover maar eens te gaan schrijven aan prins Willem van Oranje .
Op 4 februari 1581 schreven de burgemeesters, schepenen en raad van de stad Tiel een ernstige brief aan het Hof van Gelre en Zutphen. Daarin gaven aan, dat graaf Jan van Nassau op 20 februari 1579 had beloofd dat men door de inlegering van soldaten niet zou worden bezwaard en dat ook de Landschap en de Nadere Unie voor die belofte hadden ingestaan. Daar stond tegenover dat zowel de burgers van Tiel als de inwoners van de Nederbetuwe al die tijd getrouw de wacht hadden gehouden, bijzonder op de rivieren de Rijn en de Waal. Nu was alles verbroken door de gevangenneming van Dirck Vijgh en het executeren van schatpenningen door de ruiters en knechten van de Vrijheer van Hohensaxen. De gevolgen waren zeer te vrezen: "Im fall nu gebidunde heeren u edele und lieve wolden toelaten den armen onderdanen des Ampts Nederbetuwe die schattonge mit ruijter und knechten (soe rigoreuselick woe alnu leijder Godt in 't werck gestalt wordt) te executeren ende ons die gelofte van zijn genedige ontnomen worden, solden wij ons hoechlicken daerinne bedroeven ende geen macht hebben deze stadt Tijell (dair idt ingelieffte vaderlant nijet weinich aen gelegen) in reparation toe halden, dan dieselve stadt desolaet ende vergenckelick durch den geweldigen Waelstroem ontfesticht, devastiert ende verluijsselick te werden geschapen". En omdat de ambtman afwezig was, ging het ook in de Nederbetuwe mis: "Gebidunde heeren, woe nu die executie opgehalden wordt, sihe Godt in den hoochsten geclaecht, die arme onderdanen des Amptz Nederbetuwe in affwesen des heeren amptmans soe rigoreuselick mit ruijter und knechten itzontz tirannisiert ende executeert worden, gestaltenisse die onderdanen gesamenderhant uuijt desperaetheijt sullen moeten opbreken, honne armoede ruijmen ende verlopen, alsdan onmoegelick wesende die schatpennongen te collecteren". Dus gaf de magistraat aan dat het nodig was dat de onderdanen werden ontzien, de schatpenningen niet ingevorderd, de belofte van graaf Jan van Nassau nageleefd, Dirck Vijgh worden vrijgelaten en dat de ruiters en knechten zouden worden gesommeerd om te vertrekken .
Het is meer dan duidelijk uit dit schrijven dat door de gevangenneming van Dirck Vijgh en de voortdurende belasting door de ruiters en knechten er een groot gevaar dreigde, niet alleen voor Tiel en de Nederbetuwe, maar zelfs voor het vaderland. Immers was Tiel een belangrijke frontstad, waardoor de rivieren werden bewaakt. En blijkbaar was Dirck Vijgh niet alleen van groot belang in diens functioneren, maar ook behoorlijk geliefd bij zijn soldaten en de bevolking.
De raadsheren van het Hof zaten met deze zaak nogal in hun maag. Zij schreven onmiddellijk terug aan de burgemeesters, schepenen en raad van Tiel, dat aan de Heer van Hohensaxen bevel was gegeven onmiddellijk met zijn soldaten terug te trekken uit de Nederbetuwe en dat zij aan Willem van Oranje hadden geschreven over de vrijlating van Dirck Vijgh. Daarnaast verzochten zij nog wel of de ridderschappen van de Nederbetuwe zouden kunnen worden aangemaand om de resterende schatpenningen op te brengen .
Op zich geen slecht antwoord, zij het dat de Heer van Hohensaxen roet in het eten gooide. Door Derick van Brakell, drost van ter Leede, werd op 11 februari 1581 een brief aan het Hof geschreven, dat hij op 7 februari een accoord had gesloten met de Heer van Hohensaxen over betaling en directe terugtrekking van diens troepen uit de Nederbetuwe. Het was een wel heel ruime overeenkomst, want in plaats van de 2000 gulden assignatie van de prins van Oranje was aan de Heer van Hohensaxen binnen acht dagen na vertrek van zijn troepen toegezegd een bedrag van 2500 gulden en binnen veertien dagen nog 500 gulden. Echter waren Johan Philips van Hohensaxen en zijn ondergeschikten niet van plan zich aan de afspraken te houden, maar zij gaven aan in de Nederbetuwe te blijven totdat zij al het geld hadden ontvangen en ook nadere orders van Willem van Oranje of de Nadere Unie . Waarop het Hof bevel gaf aan de Heer van Hohensaxen om op te trekken uit de Nederbetuwe en in Nijmegen te legeren . Maar het hielp allemaal niets. Ook een uitgebreid schrijven van de ridderschappen van Nederbetuwe aan het Hof gaf geen uitkomst . ×
SERVICE
Contact
 
Vragen
Alle getoonde prijzen zijn inclusief BTW, exclusief evt. verzendkosten.
Copyright © 2006 - 2024 Boekenbestellen.nl is een site van Pumbo.nl BV