Fragment

Luther is gewoon een misleider

Het is in elk geval duidelijk dat de jaarboeken van Ieper pas later aan het papier werden toevertrouwd. En zeker na 1525 want het is pas dan dat de predikant, tegen de zin van zijn aanhangers trouwens, in het huwelijk zal treden met de zestien jaar jongere Katharina van Bora met wie hij trouwens zes kinderen zal krijgen. Er is trouwens een aardige dubbelzinnigheid geslopen in de oude geschriften. Luther wordt hier omschreven als een misleider. Ik moet er hartelijk om lachen. Volgens de letter(s) van het woord mag ik dus voortaan elke celebrant van een of andere religieuze dienst met gerust gemoed als een misleider pur sang beschouwen. De Ieperlingen worden gewaarschuwd om de nodige afstand van deze alternatieve godsgedachten te bewaren. In Veurne, Nieuwpoort, Poperinge, Diksmuide zal dat ongetwijfeld ook het geval zijn. Ze krijgen allemaal hun plakkaat. 'Anno 1518, op de 30ste december was er in de stad van Ieper vanwege de koning gepubliceerd, present François Thorin en Joris de Bruyne met de poortbaljuw een plakkaat dat niemand wie hij zijn mag en zal vermogen te zweren, vloeken, blasphemeren, (godlasteren) en de naam van God loochenen, nooch die van de heilige maagd Maria, noch grote verfoeilijke en grauwelijke eden te doen waarmee zij hierdoor opnieuw de pijn en de wonden van Jezus Christus op zijn kruis openrijten en verversen.' De waarschuwing is ondubbelzinnig. De eerste overtreding wordt bestraft met een geldboete: 'op peine voor de eerste maal van een geldboete volgens de middelen van de persoon, de tweede maal publiekelijk aan het pelorijn gesteld te worden of op een schavot en voor valse eed de tong doorstoken te worden en voor de derde maal op alle hoeken van de straten van de stad gegeseld te worden en alsdan voor eeuwig uit het land verbannen te worden op peine van de galge.'
De tienden zetten meer en meer kwaad bloed

De orders komen van Margaretha van Oostenrijk, de tante van Karel die op dat moment andere katten te geselen krijgt in Spanje. Op 20 oktober volgt er een nieuwe verordening. Een eeuwig edict met als getuigen Pieter van de Capelle, Pieter Coekele en de Ieperse schout van dienst. De tienden die de kerk opeist bij de mensen moeten voor veel kwaad bloed zorgen bij de man in de straat en zal vermoedelijk reden nummer één zijn waarom het nieuw geloof zo aanslaat bij de burgers. Met welk recht kan de kerk geld blijven eisen van de mensen? Luther zal blijkbaar een gevoelige snaar geraakt hebben. De voorbije tijd moet het aftroggelsysteem bestemd voor de bouw van pauselijke extravagantie en voor de zakken van de geestelijken nog toegenomen zijn. Na honderden jaren van gedwee tienden betalen op voedsel en landbouwopbrengsten, heeft de zwarte kerkbrigade er nog een schepje bijgedaan. Hun geldhonger blijkt amper te stillen. De levensomstandigheden op het platteland zijn op dat moment bepaald zorgwekkend. Miljoenen keuterboertjes in Duitsland, Frankrijk en Vlaanderen. Arme stakkers, de naam van boer niet waardig leven er hun erbarmelijk leven. In koterij opgetrokken uit hout, leem en gestapelde stenen, met een strooien dak en één kamer waarin het hele gezin slaapt, eet en leeft. Voeg daarbij een lapje grond. Een kippenren, een varkenshok, een koestal en wat tuin waarop met wat geluk enige groente probeert te groeien. Van hygiëne is er geen sprake. Onhoudbaar koud en kil tijdens de winter. Snikheet in de zomer. Luizen, vlooien, ratten, muizen, muggen, ziekte, koorts. Water en droogte. Stank en verrotting. Uitwerpselen alom. Smeulende en tergende levens die wel eindeloos lijken te duren.
Tien percent moeten deze sukkelaars afstaan

Tien percent van wat deze sukkelaars hier produceren moet als sinds jaar en dag dan nog afgestaan worden aan de kerk. Voeg daarbij de pacht voor huis en grond die twee keer per jaar moet betaald worden aan de heer. En alsof dat nog niet allemaal genoeg is moeten de bewoners nog enkele maanden per jaar gratis gaan werken voor de eigenaar. Het leven in de middeleeuwen. Een verschrikking. Heffingen op zowat alle levensmiddelen. Zout. Vee. Graan. En alsof dat nog allemaal niet volstaat is er de voortdurende terreur van onbetaalde rondzwervende soldaten die tussen de oorlogen in op zoek zijn naar goed om te plunderen. Hoe vaak heb ik al geschreven over de roof en de verkrachting die hele dorpen van de kaart veegden? Het bestaan moet uitzichtloos zijn. Gelukkig is er de dood als uiteindelijke verlossing. Hopelijk voorzien van het beloofde extraatje van het eeuwig leven, de definitieve afrekening met alle ellende hier op aarde. En ook deze belofte lijkt nu plots meer te gaan kosten met dat nieuw aflatensysteem. Ik kan me de weerstand van de mensen goed inbeelden. Het nieuw edict wil paal en perk stellen aan extra kerkelijke belastingen. Als er taksen komen zullen die wel geheven worden door de magistraten. En niet door de priesters. De kapittels moeten zich tevreden stellen met wat ze van oudsher konden vragen aan de mensen. Het beteugelen van extra kerktaksen heeft trouwens het voordeel dat de haat tegen de kerk in de kiem gesmoord zal worden. Hopelijk wordt de onrust er echter mee gestild.
Luthers geschriften moeten verbrand worden

De nieuwe wet is duidelijk: 'de geestelijke en andere personen die pretenderen de tienden te doen betalen op verscheidene opbrengsten die groeien uit de aarde, zoals hout, gras of weidinge en van alle vette hoornbeesten zoals schapen, varkens, kalveren, ganzen, enz.., insgelijks van rapen, kolen, appelen, peren, noten en dergelijke vruchten. Dat het niet betaamt en dat er bevolen wordt dat geen geestelijke, lid van een of ander kapittel, van welke soort of slag of stad het zal vermogen om andere tienden op te eisen of te lichten dan die welke hun voorzaten gewoon waren op te eisen veertig jaar of langer geleden in de tijd. Niemand heeft nog het recht om extra tienden op te eisen op risico van nulliteit.'

De eis om Luthers geschriften in brand te steken zorgt natuurlijk voor een tegenreactie van zijn kant. Actie zorgt zoals altijd voor reactie. 'Als de kerk het zich permitteert om mijn boeken te verbranden waarom zouden wij ons dan inhouden?', vragen Luther en zijn medestanders zich af. Hij eist het recht op wedervergelding op en 'wierp de pauselijke bulle en decretalen de 20ste december 1520 te Wittemberg insgelijks openlijk in het vuur.' Door dat te doen kan Luther trouwens niet meer terug. Deze prediker verbrandt letterlijk en onherroepelijk zijn schepen. Van een terugkeer naar de schoot van de kerk kan er nooit nog sprake zijn. Er rest nu alleen nog maar de werkelijkheid van een open oorlog met de officiële kerkinstanties. Die oorlog vertaalt zich in heftige reacties in Duitsland. De voorstanders zegevieren, het dissidente geloof zal uitgeroeid worden. Luthers aanhangers lezen de bullen met verbijstering en met stijgende verontwaardiging. Het beetje eerbied dat ze allemaal nog wel hadden voor de paus smelt als sneeuw voor de zon. Protest en massale optochten van het gemeen leiden in veel steden tot geweld en tot het provocatief verscheuren van de bewuste bulle.
Paus Leo als antichrist

Luther zelf is niet verbaasd. Wat de paus allemaal oplegt is het levend bewijs dat hij zich schuldig maakt aan onrechtvaardigheid en ongodsdienstigheid. Leo als antichrist, zo'n exemplaar die zijn macht alleen maar met dwingelandij en overheersing uitoefent. Het nieuw testament had het goed voorspeld. Hij vermaant alle christelijke vorsten om zich van zulk schandelijk juk te ontdoen en zich achter de vrijheid van het mensdom te scharen. De lokale regeringen komen zwaar onder spanning. De kampen staan als kemphanen tegenover elkaar, de gemoederen raken van langs om meer opgehitst. Duitsland schudt en beeft in zijn voegen. Dat is zowat de toestand als de twintigjarige Karel het roer overneemt in Duitsland. In 1520, het is bij hem altijd makkelijk om te rekenen. De keurprinsen hebben zich een tijd op de vlakte gehouden en zeker niet gereageerd voor of tegen Luther. Zijn werk en zijn overtuiging hebben zich verspreid over heel Duitsland en die maken vooral indruk op de studenten. 'Deze twist had echter op de gemoederen van het volk een diepe indruk gemaakt. De eerbied van het gemeen voor de oude leer en zijn instellingen was verminderd, en de brandstof die gans Duitsland in vuur en vlam moest zetten was reeds overal verspreid.' De schrijver heeft het natuurlijk over Luthers fameuze boeken. 'De studenten kwamen bij benden uit alle delen van het keizerrijk naar Wittemberg. Melanchton, Carlostadius en andere meesters reisden naar Luther om uit zijn mond dezelfde gevoelens te leren, welke zij bij hun terugkeer verder verspreidden bij hun landslieden, die dezelve aanhoorden met diezelfde levendige aandacht, die men besteedt aan de waarheid wanneer die vergezeld gaat van de nieuwigheid.'
De ongerijmdheid van de heiligen

Met een beetje diplomatie kon paus Leo dat allemaal wel voorkomen hebben. Dom van hem, hij heeft van deze brave monnik een verbitterde tegenstander gemaakt. Zijn aanhang is zo groot dat niemand het hier aandurft om deze Luther in de ban van de kerk te slaan. Deze gaat stapje bij stapje verder met zijn aanvallen op Rome. 'Hij ontdekte, bij trappen, de nutteloosheid van de bedevaarten en boetedoeningen, de ongerijmdheid van de tussenkomst der heiligen en de goddeloosheid van hun aanbidding. Het misbruik van de biecht en het hersenschimmig bestaan van het vagevuur.' Hoe verder hij gaat in zijn kritisch onderzoek hoe meer hij beseft dat ze de mensen al veel eeuwen blaasjes hebben wijsgemaakt. Hij ziet ook wel waarom ze de mensen zo expres dom en klein hebben gehouden. 'Hij meende de voornaamste bronnen van hun verdorvenheid te bespeuren in hun onmatige rijkdommen, in de strenge wet van een ongehuwd leven en de ondraaglijke strafheid van de kloostergeloften.' De mensen moeten zich houden aan de woorden van God en Jezus, de paus is bijzaak, helemaal niet onfeilbaar zoals beweerd. De paus is een mens van vlees en bloed zoals alle mensen. Het verwondert mij niet dat het volk aan Luthers lippen hangt. Eigenlijk is de scheuring in de kerk nu al een feit. Kerk en staat zijn één pot nat. Luther doet er nog een schepje bij. Eigenlijk zou ik hier snel overheen moeten gaan, maar zijn woorden snijden als een mes. De zedeloosheid en de straffeloosheid van de betere kringen worden als nooit voordien aan de kaak gesteld en zorgen voor een onuitgegeven crisis van het gezag.
...... ×